بررسی کارآیی پایه های بذری اصلاح شده بر کنترل رشد برخی ارقام‏ پیوندی سیب

سوابق و اهداف: طی یک آزمایش پنج ساله در باغ آزمایشی در ایستگاه سمیرم اصفهان، به منظور اصلاح پایه های بذری سیب با هدف تولید نهال یکنواخت اقدام به پیوند هفت رقم بر چهار توده بذری ناتنی انتخابی از والدهای پاکوتاه به اضافه دو جمعیت ناخالص شاهد رایج در نهالستان‌های کشور شد. تاثیر توده‌‌های بذری اصلاح شده بر روند رشد رویشی گروهی ازصفات مولفه کنترل قدرت رشد ارقام پیوندی، در مقایسه با شاهدها مورد مطالعه قرار گرفت. با گزینش توده بذری بهینه حاوی خلوص ژنتیک بالا امکان کنترل و کاهش رشد رویشی درخت باشد و تولید نهال پایه بذری با شکل و اندازه یکنواخت فراهم می شود. مواد و روش ها: . طی دو سال اول، 1389-1387، اثرات القایی توده‌های‌ بذری انتخابی بر رشد طولی پیوندک گیاهان دو ساله هفت رقم در مقایسه با ارقام پیوندی بر دو جمعیت شاهد بذری با تنوع ژنتیک بالا در ایستگاه تحقیقات باغبانی دستگرد اصفهان بررسی شد. صفت طول ریشه نیز قبل از انتقال نهال ها به ایستگاه سمیرم ثبت شد. در مرحله دوم، 1394-1391، پس از استقرار نهال ها، صفات ارتفاع درخت، تعداد شاخه جانبی، سطح گسترش تاج، رشد رویشی شاخه یکساله، قطر پایه و پیوندک و طول پایه (42 :2+4×7) ترکیب پیوندی در گیاهان پنج ساله رکوردگیری شد. آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، فاکتور اول بذور F1 اصلاح شده حاصل از والدهای مادری انتخابی گمی الماسی، زینتی، مربایی، آزایش در 4 سطح و دو سطح جمعیت بذری شاهد رایج و فاکتور دوم 7 سطح در برگیرنده ارقام رد دلیشز، گلدن دلیشز، ‏گلاب کهنز، برابرن، گرانی اسمیت، فوجی و گالا بود. یافته ها: بین طول‌ ریشه نتاج پایه بذری و شاهد تفاوت معنی داری وجود نداشت ولی شاهد بذری کمترین طول ریشه را نشان داد. طول ارقام پیوندی در ترکیب با نتاج پایه بذری آزایش، زینتی و پایه بذری شاهد تفاوت معنی داری نداشت و این سه پایه حد متوسطی از طول پیوندک را ایجاد کردند. ترکیب نتاج بذری مربایی-"رد دلیشز" با 2/116 سانتیمتر و سپس نتاج مربایی-"گلدن دلیشز" بیشترین طول پیوندک را نسبت به سایر ترکیب‌ها نشان دادند. کمترین طول پیوندک نتاج بذری گمی‌الماسی در ترکیب با "فوجی" و "گالا" به ترتیب 2/70 و 5/68 سانتیمتر ثبت گردید. قطر پایه و پیوندک و رشد شاخه‌های یک‌ساله بر پایه های اصلاح شده در نتاج بذری انتخابی بیشتر از شاهد بود. "فوجی" بر نتاج پایه بذری زینتی بیشترین قطر پایه (1/6 سانتی متر) را داشت. بیشترین رشد رویشی شاخه یکساله (66/74) در ترکیب نتاج بذری زینتی –"رد دلیشز" بود. پایه بذری مربایی نیز موجب القای بیشترین گسترش تاج در "فوجی" ( 165 سانتی متر) گردید و "گرانی اسمیت" بر پایه بذری گمی الماسی بیشترین ارتفاع (350 سانتی متر) را داشت. ترکیب پایه بذری شاهد- "رد دلیشز"، بیشترین طول پایه ( 18 سانتی متر) را داشت. بیشترین تعداد شاخه جانبی در رقم برابرن در ترکیب با پایه‌های بذری شاهد 1 و شاهد 2 به ترتیب معادل 33/8 و 33/9 سانتی متر بود. نتیجه گیری: استفاده از نتاج پایه‌بذری اصلاح شده با کاهش رشد طولی درخت، کاهش طول پایه و افزایش قطر پایه منجر به کنترل قدرت رشد ارقام پیوندی شدند ولی بذور شاهد موجب افزایش رشد رویشی درختان و نیز تولید تعداد شاخه های جانبی ارقام پیوندی شدند. نتاج بذری گمی الماسی در مقایسه با دیگر توده های بذری موجب القای پاکوتاهی بیشتر، اندازه تاج کوچک‌تر و قطر پایه بیشتری بویژه در رقم رد دلیشز شدند. بیشترین پاکوتاه کنندگی توسط سه توده بذری زینتی، آزایش ومربایی با والدهای بسیار پاکوتاه کرب ثبت شد. ارقام کم رشد در ترکیب با پایه های بذری اصلاح شده برای اخداث باغ های متراکم کاربرد می یابند.